Беларусь была і застаецца адным з прыярытэтаў дзейнасці Польскага Фонду Міжнароднай Салідарнасці.
Мацей Фалькоўскі адчувае асаблівы сентымент да Беларусі: яшчэ студэнтам, амаль дваццаць гадоў таму, ён аб’ездзіў нашу краіну на ровары. І спадзяецца калі-небудзь паўтарыць падарожжа.
11-22 верасня ў Варшаве пройдзе штогадоваяканферэнцыі па чалавечым вымярэнні (HDIM) дзяржаў-удзельніц АБСЕ.
У першы дзень форуму адбудзецца сайд-івэнт “Правы чалавека ў Беларусі – ад справы патрыётаў да справы прафсаюзаў», арганізаваны Беларускім Домам у Варшаве.
Прэзідэнт Польскага Фонду Міжнароднай Салідарнасці Мацей Фалькоўскі – госць Беларускай праўды.
– Канферэнцыя па чалавечым вымярэнні (HDIM) дзяржаў-удзельніц АБСЕ пройдзе ў Варшаве, як і ў папярэднія гады. Чаму менавіта Польшча традыцыйна абіраецца месцам правядзення форуму?
Адказ на гэтае пытанне на першы погляд просты, таму што менавіта ў Варшаве знаходзіцца ODIHR – Бюро АБСЕ па дэмакратычных інстытутах і правах чалавека. Аднак гэты адказ не будзе поўным, паколькі тое, што менавіта ў Польшчы размешчана гэта Бюро, не было выпадковым. У барацьбе за свабоду, дэмакратыю і захаванне правоў чалавека Польшча заўсёды грала асаблівую ролю ў Еўропе, асабліва ў Цэнтральнай і Усходняй Еўропе.
Разам з народамі даўняй I Рэчы Паспалітай паляківыступалі супраць царызму, перад II сусветнай вайной Польшча была месцам, дзе нарадзіўся праметэізм – ідэя падтрымкі народаў Савецкага Саюза ў барацьбе за свабоду. У васьмідзесятых гадах менавіта ў Польшчы пачаліся працэсы, якія прывялі да падзення жалезнай заслоны, дэмантажу камуністычнай сістэмы і распаду СССР. Я не ўяўляю, каб Польшча магла адкінуць гэтыя ідэі ў будучыні. Іх канкрэтнай праявай ёсць падтрымка дзяржаў і народаў, што знаходзяцца на Усход ад нашых межаў, у барацьбе за незалежныя, дэмакратычныя дзяржавы, у поўнай меры уключаныя ў еўрапейскую супольнасць.
– Хоць на вышэйшым узроўні аб правах чалавека сталі казаць меней, канферэнцыя па чалавечым вымярэнні ня страчвае свайго значэння і адбываецца штогод. У чым яе значэнне?
Яшчэ некалькі гадоў таму, па меншай меры нам у Польшчы, здавалася, што наступіў канец гісторыі. Што войны ў Еўропе ўжо не будзе, што мы жывем у бяспечным, стабільным свеце. Падзеі апошніх гадоў, такія як вайна ў Сірыі, міграцыйны крызіс, анэксія Крыма і вайна ў Данбасе або зараз карэйская крызіс, паказалі, што сітуацыя складваецца, на жаль, інакш. Свет жыве ў чаканні геапалітычнагаштуршка. У такіх сітуацыях людзі, грамадства і дзяржавы больш думаюць пра тое, як забяспечыць сваю бяспеку, чым пра такія каштоўнасці як свабода, дэмакратыя і правы чалавека. Такая палітычная рэальнасць. У гэтым сэнсе значэнне такіх падзей, як канферэнцыя АБСЕ, набывае тым большай значнасці. Яна нагадвае нам пра тое, што думаючы пра бяспеку, мы не павінны забывацца на каштоўнасці, якія прызнаем і на якіх абапіраецца наша традыцыя, культура, грамадства.
– Асобна на форуме разглядаецца «беларускае пытанне». Беларускі Дом у Варшаве арганізуе івэнт «Правы чалавека ў Беларусі – ад справы патрыётаў да справы прафсаюзаў». Польскі Фонд Міжнароднай Салідарнасці не толькі падтрымаў ініцыятыву, але асабіста Вы выступаеце мадэратарам. Чым патлумачыць такую ўвагу да Беларусі?
Прычына простая – Беларусь з’яўляецца нашым суседам, а беларусы адным з народаў, які для нас найбольш блізкі культурна. Таму нас не можане датычыць тое, што адбываецца ў гэтай краіне. Фонд Міжнароднай Салідарнасці быў створаны з мэтай прадастаўлення дапамогі ў развіцці, у тым ліку на ўзроўні дэмакратызацыі, дзяржавам, значным з пункту гледжання Польшчы. Так што падтрымка такіх ініцыятыў з’яўляецца рэалізацыяй нашых статутных мэтаў.
– Ці не стане абмеркаванне правоў чалавека ў Беларусі пустой гаварыльняй? Якую практычную карысць дае публічнае абмеркаванне правоў чалавека ў нашай краіне?
Я магу зразумець расчараванне тых людзей, якія на працягу многіх гадоў з невялікім вынікам змагаюцца за захаванне правоў чалавека ў Беларусі. Аднак ўявіце сабе сітуацыю, калі нягледзячы на выпадкі парушэння правоў чалавека, ніхто б пра гэта не казаў. Па-першае, і кропля камень точыць, а па-другое, ключавым з’яўляецца тое, што самі беларусы, а мне здаецца, што іх становіцца ўсё больш, хочуць, каб пра гэта казалі. Наша задача – дапамагчы ім у гэтым, паколькі яны глядзяць на нашу краіну з надзеяй.
– Ці здольны афіцыйны Менск, які прэтэндуе на ролю донара міратворчасці ў рэгіёне, паўнавартасна выконваць ускладзеную на сябе місію, калі ён парушае правы чалавека ў Беларусі?
Гэта пытанне, на якое павінны даць адказ палітыкі ці аналітыкі. Паколькі я не палітык, а аналітыкам я перастаў быць, калі змяніў працу ў Цэнтры Усходніх Даследаванняў на кіраванне Фондам, я дазволю сабе пакінуць адказ на яго тым, хто займаецца Беларуссю на палітычным і аналітычным узроўні.
– Геапалітычная абстаноўка ў рэгіёне АБСЕ ў апошнія гады не адрозніваецца стабільнасцю. Як мяняюцца мэты і задачы Польскага Фонду Міжнароднай Салідарнасці?
Я перакананы, а я займаюся постсавецкай прасторай добрых пятнаццаць гадоў, што сітуацыя ў гэтым раёне ніколі не была асабліва стабільнай, хоць прызнаю, што ў апошні час падзеі ў гэтым рэгіёне паскорыліся, што аднак з’яўляецца вытворнай дынамічных геапалітычных зменаў у маштабе ўсяго свету. Гэта не мае вялікага ўплыву на мэты і задачы Фонду, якім я кірую. Як я ўжо адзначыў вышэй, нашы мэты – гэта прадастаўленне дапамогі ў развіцці перш за ўсё дзяржавам Усходняга Партнёрства, у прыватнасці на ўзроўні дэмакратызацыі, ўнутраных рэформаў і правоў чалавека.
– Якое месца ў дзейнасці Фонду займае Беларусь? Ці плануеце вы карэктаваць «беларускую палітыку”?
Беларусь займае адно з ключавых месцаў у нашай дзейнасці. Так было з самага пачатку існавання Фонду і так будзе ў далейшым. Змены ёсць чымсьці натуральным і дрэнна, калі занадта доўга іх няма, таму што тады мы можам мець справу са стагнацыяй. Я хацеў бы аднак запэўніць, што ніякія персанальныя і арганізацыйныя змены, а таксама змены, якія датычацца механізмаў прадастаўлення дапамогі, не паўплываюць на прыярытэтнасць Беларусі ў іерархіі краін, у інтарэсах якіх Фонд Міжнароднай Салідарнасці будзе дзейнічаць.
– Вы ўзначалілі Польскі Фонд Міжнароднай Салідарнасці ў сакавіку 2017 года. Не шкадуеце, што «прамянялі» дыпламатычную службу на работу ў трэцім сектары?
Калі б шкадаваў, я б напэўна не прыняў пасаду Прэзідэнта Фонду. Акрамя таго, дыпламатычная служба была хутчэй эпізодам у маім жыцці, хоць я і павінен прызнаць, што вельмі важным эпізодам. Пасля заканчэння ВНУ я пачаў працаваць у Цэнтры Усходніх Даследаванняў у якасці аналітыка, потым быў трохгадовы перапынак (я працаваў тады ў Амбасадзе Польшчы ў Арменіі) пасля чаго я зноў вярнуўся ў Цэнтр. Так што хутчэй можна сказаць, што я пакінуў працу аналітыка для больш практычнай працы. Нягледзячы на змену пасад і працоўных месцаў, адно ў маім жыцці не змяняецца – я цікаўлюся дзяржавамі, якая ляжыць на ўсход ад Польшчы і, мяркую, што гэта не зменіцца. А калі гаворка ідзе пра Беларусь, то мой сентымент да гэтай краіне зарадзіўся амаль дваццаць гадоў таму, калі я, будучы студэнтам, аб’ехаў гэтую краіну на ровары. Я заўсёды вельмі цёпла ўспамінаю то падарожжа. І спадзяюся, што калісці здолею яго паўтарыць.
Юры Дубіна, Беларуская Праўда